Do 6 miesiąca dziecko nie odróżnia tego, że stanowi odrębną od mamy część. Dopiero po 6 miesiącu życia kojarzy mamę z kimś, kto się nim zajmuje. Rozwój psychiczny dziecka się pogłębia, zaczyna ono odkrywać swoją tożsamość. Niemowlę coraz wyraźniej czuje, że stanowi odrębną jednostkę, a nie jedność z mamą. W 8 miesiącu maleństwo odróżnia mamę od obcych ludzi. W tym okresie odczuwa ono ciekawość i zdumienie, choć czasem też lęk na widok innych.
Czynniki wpływające na rozwój dziecka w tym okresie to zabawy typu: „a – kuku”, „złap mnie”. Dziecko zbliża się i oddala od mamy. Zaczyna uświadamiać sobie, że ma wiele możliwości, ale też nie może zrobić wszystkiego. Od 16 miesiąca życia niemowlę uczy się mówić: „nie” czy „moje”. Rozwój dziecka trzyletniego to głównie rozwój motoryczny i poznawczy. Dziecko umie jednoznacznie zasygnalizować swoje potrzeby i chęci. Powoli jego ciekawość świata się ogranicza. Dziecko dostrzega użytkowe wykorzystanie niektórych przedmiotów, np. kubka. Rozwój umysłowy dziecka wiąże się też z wypracowaniem poczucia kontroli nad własnym zachowaniem. Niestety, w tym czasie rodzice powinni bardzo uważać na malucha i konsekwentnie tłumaczyć mu, czego od niego wymagają i oczekują. Wcześniejszy niegrzeczny niemowlak stanie się grzecznym dzieckiem. Dziecko przestanie rozrzucać wokół siebie jedzenie czy niszczyć zabawki.
Rozwój psychiczny dziecka to też umiejętność wyrażania własnego zdania i potrzeb przez dziecko. Jeżeli rodzic umiejętnie pokieruje maleństwem, wówczas zacznie ono samo dokonywać wyborów. Jasno zaznaczone granice czy wytyczone zasady pozwolą dziecku zdecydować czy dane zachowanie będzie pochwalone czy może nie.
Niestety, dziecko ma tendencję do działania według własnej woli. Dobrze się stanie, jeśli jego wola zbiegnie się z wolą dorosłych. Jeżeli tak się nie stanie, maluch może się buntować. Z drugiej strony istnieje ryzyko, że zacznie być zbyt uległe. Kontrola dziecka nie może być zbyt nadmierna, ale „bezstresowe wychowanie” również nie ma zbyt wielu zalet.
Rozwój umysłowy dziecka wiąże się z tym, że potrafi już ono nie tylko realizować, ale też wyrażać swoje potrzeby. W tym czasie wychodzą na jaw zaniedbania lub nadgorliwość w wychowaniu dziecka w okresie wczesnego dzieciństwa. Rozwój psychiczny dziecka jest już na takim poziomie, że możemy je uznać za rozsądne. W zachowaniu dziecka widać już opanowanie.
